استان گلستان به عنوان سرزمين طلاي سفيد ايران، زماني 60 درصد پنبه كشور را توليد مي كرد، اكنون نيز صنايع نساجي و پوشاك به عنوان موتور رشد اقتصادي كشور د رحال توسعه مان براي تامين مواد اوليه خود يعني پنبه، نيازمند احياي دوباره اين سرزمين است.
پنبه يكي از محصولات عمده كشاورزي، صنعتي و بازرگاني جهان و مهمترين و با ارزش ترين ليف طبيعي، منبع الياف و منشا غذايي با ارزش براي انسان و دام است. اين محصول با توجه به فرايند توليد آن در مزارع و مراحل تبديل آن در صنايع وابسته و توزيع تجارت آن به دليل ارزش افزوده و اشغال بالايي كه ايجاد مي كند، نقش مهمي در توسعه اقتصادي كشورها ايفا مي كند.
هر چند با كوشش هاي بشر براي استفاده از تكنولوژي نوين براي جايگزين كردن الياف مصنوعي سهم عمده اي از مصرف الياف به الياف مصنوعي اختصاص يافته، ولي به دليل ويژگي هاي بازار الياف پنبه، توليد، مصرف و استفاده از پنبه همچنان در سطح بالايي باقي بماند مشخصه هاي تجديد شوندگي و قابليت برگشت به چرخه طبيعت، نياز به سرمايه گذاري كمتر در صنايع وابسته در مقايسه با سرمايه گذاري هاي ديگر وجود مزيت هاي اين محصول از جمله توان اشتغال زايي بالا، تامين ماده اوليه مورد نياز صنايع وابسته، ايجاد ارزش افزوده در صنايع فرآوري آن و ارزش مبادله اي بالا در بازار جهاني و توزيع عادلانه تر درآمد در بخش كشاورزي نيز موجب استقبال عمومي براي توليد، مصرف و استفاده از پنبه شده است.
پنبه يكي از عمده ترين محصولات كشاورزي جهان به شمار مي رود و اين محصول در بيشتر از 75 كشور كشت مي شود افزايش جهاني توليد و مصرف منسوجات پنبه اي در سالهاي اخير علت هاي متعددي دارد.
عمده گرايش به مصرف پنبه، توجه بيشتر مردم جهان به مسايل بهداشتي پنبه، طبيعي بودن الياف، راحتي و نرمي و زيبايي آن، دوام وقابل شست وشويي مطلوب پوشاك پنبه اي بوده است. كشت پنبه از زمانهاي بسيار قديم در ايران معمول بوده و پنبه مورد كشت از نوع بومي بوده است. كشت پنبه الياف متوسط (آپلند) كه هم اكنون در كشور رواج دارد از صدارت اميركبير آغاز شده است. از سال 1331 با اعزام يك كارشناس متخصص از طرف سازمان خوار و بار كشاورزي جهان، فصل تازه اي در تاريخ پنبه ايران رقم خورد بطوريكه در يك فاصله پنج ساله، ميزان توليد پنبه در كشور به دو برابر افزايش يافت.
در زماني نه چندان دور، عمده ترين محصول صادراتي كشور پس از نفت، پنبه بود كه به خاطر بي توجهي به اين محصول استراتژيك زير كشت آن در اين منطقه كه بزرگترين قطب پنبه كشوربود، اينگونه كاهش يافته است.
اقتصاد اين منطقه زماني بر كشت پنبه استوار بود و 6 درصد پنبه كشور در اين منطقه توليد مي‌شد بر اساس آمار و اطلاعات موجود در سازمان جهاد كشاورزي استان گلستان، با وجود حدوده 90 كارخانه پنبه پاك كني، 25 كارخانه روغن كشي، حدود 90 كارخانه نساجي پنبه اي، مقدار زيادي ماشين كش بافي، فروش ماشيني، جوراب، حوله و برزنت بافي و ماشين هاي كوچك ريسندگي و بافندگي و تعداد بي شمار كارگاههاي قالي بافي، مي توان به خوبي دريافت كه توليد پنبه چه اهميتي براي صنايع مختلف كشور دارد.
يكي از مهمترين دلايل كاهش نوسانات شديد سطح زير كشت توليد پنبه كشور مسايل اقتصادي اين محصول است كه به معناي مقرون به صرفه نبودن توليد پنبه در مقايسه با توليد ديگر محصولات كشاورزي است. توجيه اقتصادي توليد و فرآوري هر محصول تابع سه عامل هزينه هاي توليد، راندمان و قيمت محصول است. از نظر هزينه ها پنبه محصولي پركار و پر هزينه بوده و رشد بالاي هزينه هاي نيروي كار، اجاره بها، آب بها و ديگر نهاده هاي توليد، سود سرمايه و همچنين طولاني بودن فرآيند توليد محصول از ديگر چالشهاي اين محصول است.
رمضانعلي حاجيلري رئيس اداره پنبه و دانه هاي روغني سازمان جهاد كشاورزي استان گلستان در خصوص وضعيت پنبه در استان گفت: در سال جاري حدود 13400 هكتار پنبه كشت شده است كه نسبت به سال گذشته حدود يك درصد افزايش داشته است و كمترين سطح زير كشت پنبه در آزادشهر و بيشترين سطح زير كشت پنبه در آق قلا است.
استان گلستان هر چند به دليل افزايش كشت سرزمين طلاي سفيد معروف بود. اما چند سالي است كه به دليل كاهش كشت پنبه كسي گلستان را با نام طلاي سفيد نمي شناسد و نام سرزمين طلاي سفيد به دليل عدم صرف اقتصادي، پايين بودن توليد، به دليل كشت اراضي كم بازده طولاني بودن مدت كاشت، داشت و برداشت، مكانيزاسيون پذيري اين زراعت و عدم رغبت كشاورز به كشت اين محصول و سختي كار، رو به نابودي پيش مي رود.
اما در گذشته درآمد كشت پنبه نسبت به ساير محصولات بيشتر بود و كشت پنبه بيشتر در اراضي پر بازده انجام مي گرفت و عملكرد بيشتر بوده و براي كشاورز صرفه اقتصادي داشته اما با گذشت زمان و افزايش قيمت تضميني ساير محصولات و امكان دو كشت شدن محصولات رقيب مثل گندم و ذرت، گندم و برنج، گندم و سويا و مكانيزاسيون پذيري اين محصول باعث كاهش كاشت، داشت و برداشت اين محصول شده است. براي توسعه و افزايش كشت اين محصول و تشويق كشاورزان به كشت اين محصول طي يكي دو سال اخيرا اداره پنبه استان پي گير يارانه هايي بوده كه بتواند انگيزه كشت پنبه را در كشاورزان به وجود آورد و با پرداخت يارانه به پنبه كاران و برداشت اين محصول از طريق مكانيزاسيون پذيري، اقدام جهت برداشت الگويي (در سال جاري حدود 300 هكتار براي برداشت به صورت الگويي كشت شده است) بود.
همچنين در سال جاري با دليته (كرك) كردن بذور به طور متوسط از 40 تا 45 كيلوگرم در هر هكتار به 18 تا 20 كيلوگرم در هكتار رسانديم كه بتوانيم هزينه هاي توليد را كاهش دهيم.
حاجيلري افزود: به دليل افزايش قيمت پنبه در بازار جهاني در سال 86 قيمت خريد و فروش اين محصول نيز در ايران با افزايش روبرو شد با پي گيري هايي كه انجام شد پنبه تنها محصولي كه نسبت به سال گذشته با افزايش قيمت روبرو شده است به طوري كه از هر كيلو 450 تومان به 500 تومان رسيده است اما در سطح بازار قيمت خريد و فروش وش بين 530 تا 600 تومان با توجه به كيفيت وش برداشتي متغير است.
وي از كشاورزان تقاضا كرد وش خود را به صورت قطعي به فروش برسانند و از فروش وش به صورت علي الحساب خودداري كنند.
علاوه بر عوامل ذكر شده در كاهش پنبه عواملي ديگري نظير كوچك شدن قطعات اراضي زراعي، ناكافي بودن اطلاعات فني كشاورزان بويژه كشاورزان نو زمين ضعف بنيه مالي كشاورزان و فقدان انگيزه لازم براي توسعه مكانيزاسيون زراعت پنبه در راندمان محصول موثر است مهاجرت تعدادي از مالكين زراعي به شهرها دو رشدن مديريت مزارع و ضعف تدريجي مديريت تاثير آن بر عملكرد توليد پنبه بيشتر از بقيه محصولات بوده است و اين عوامل هر يك در نابودي طلاي سفيد نقش دارند.
اما با تمام اين مشكلات اميدواريم روزي بيايد كه گلستان دوباره با نام سرزمين طلاي سفيد معروف باشد.